Zorza polarna – czym jest, jak powstaje i gdzie ją zobaczyć?

Zorza polarna od tysięcy lat fascynuje ludzi na całym świecie. To jedno z najpiękniejszych zjawisk atmosferycznych, które przyciąga do siebie podróżników, miłośników natury oraz fotografii z różnych zakątków naszej planety.

Czym dokładnie jest zorza polarna, skąd się bierze i gdzie można ją zobaczyć?

Czym jest zorza polarna?

Zorza polarna, znana także jako aurora borealis (na półkuli północnej) oraz aurora australis (na półkuli południowej), powstaje w wyniku interakcji wiatru słonecznego z ziemskim polem magnetycznym.

Słońce emituje ogromne ilości naładowanych cząstek (elektronów i protonów), które tworzą wiatr słoneczny. Większość tych cząstek jest odbijana przez chroniące nas pole magnetyczne, jednak część z nich przedostaje się tam, gdzie jest ono najsłabsze, czyli w okolicach biegunów. Po przedostaniu się do atmosfery zderzają się z atomami tlenu i azotu, co powoduje emisję światła – zorzę polarną.

Jak wygląda zorza polarna?

Zorza przyjmuje różne formy: może układać się w spirale, wstęgi, łuki, pionowe kolumny świetlne, wstęgi, wachlarze, a nawet figury geometryczne.

Zazwyczaj zorza polarna ma kolor bordowy, zielony, czerwony lub purpurowy. Jej kolor zależy od wysokości, na której zachodzą reakcje cząsteczek wiatru słonecznego – w zależności od tego, z jakimi gazami się one łączą, zorza przyjmuje różne barwy.

Kolory zorzy zależą od rodzaju gazu w atmosferze oraz wysokości, na której zachodzi reakcja:

• Kolor zielony – połączenie się z tlenem na niższych wysokościach (około 100-150 kilometrów),
• Kolor czerwony i pomarańczowy – połączenie się z tlenem powyżej 240 kilometrów, przy wysokiej aktywności słonecznej,
• Kolor żółty – połączenie się z mieszaniną azotu i tlenu;
• Kolor fioletowy i niebieski – połączenie się z azotem na niższych wysokościach (poniżej 100 kilometrów), przy wysokiej aktywności słońca.

Zorza może też łączyć w sobie kilka kolorów jednocześnie.

Aktywność słoneczna a zorza

Zjawisko zorzy jest bezpośrednio związane z aktywnością słońca, które przechodzi 11-letnie cykle aktywności. W ostatnich latach cyklu następuje tak zwane maksimum słoneczne, podczas którego ilość emitowanych cząstek jest większa.

Na powierzchni słońca występuje również zjawisko nazywane koronalnymi wyrzutami masy. Są to potężne eksplozje, które mogą wywoływać na Ziemi burze geomagnetyczne, których skutkami mogą być silne zorze, widoczne nawet daleko od biegunów. Burze geomagnetyczne potrafią również wpływać na systemy komunikacyjne i nawigacyjne na Ziemi.

Gdzie i kiedy zobaczyć zorzę polarną?

Najlepsze warunki do obserwacji zorzy występują za kołami podbiegunowymi:

Półkula północna (aurora borealis):

• Norwegia, Szwecja, Finlandia, Islandia
• Alaska (USA), Kanada

Półkula południowa (aurora australis):

• Antarktyda, Patagonia (Chile i Argentyna)
• Nowa Zelandia, Tasmania, wyspy subantarktyczne.

Zorze najlepiej obserwować w sezonie zimowym:

• na półkuli północnej: od listopada do marca, szczególnie w grudniu, styczniu i lutym,
• na półkuli południowej: od marca do września.

Ważne są również warunki atmosferyczne: ciemne, bezchmurne niebo oraz mała ilość sztucznego światła.

Czy można przewidzieć pojawienie się zorzy polarnej?

Tak – istnieją specjalne strony internetowe oraz aplikacje, śledzące prognozy geomagnetyczne i informujące o prawdopodobieństwie jej wystąpienia.

Zorza polarna w Polsce

Ponieważ występowanie zorzy jest uzależnione od aktywności słońca, to czasami możemy ją obserwować również w Polsce. Dzieje się tak gdy występują bardzo silne burze magnetyczne, które emitują dużą ilość cząsteczek.

Oczywiście nie są to widoki tak spektakularne jak na biegunach, raczej przyjmują formę fioletowych lub czerwonych poświat. W ostatnich latach można było ją zaobserwować na północy naszego kraju, ale też i w dalszych rejonach – na przykład w okolicach Warszawy.