Najbardziej zagrożone gatunki zwierząt – co musisz wiedzieć?

Naszą planetę zamieszkuje wiele niesamowitych gatunków zwierząt – niektóre z nich przetrwały miliony lat, pamiętając czasy dinozaurów. Niestety, działalność człowieka, zmiany klimatyczne, zanieczyszczenie środowiska oraz kłusownictwo sprawiają, że wiele wyjątkowych stworzeń jest dziś poważnie zagrożonych wyginięciem.

W tym artykule znajdziesz przegląd tylko niektórych z zagrożonych gatunków i dowiesz się, co sprawia, że ich przyszłość stoi pod znakiem zapytania.

Skąd wiemy, którym gatunkom grozi wyginięcie?

Informacje o gatunkach zagrożonych znajdują się w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych, tworzonej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN). Celem tej listy jest zwrócenie uwagi na problem zanikania bioróżnorodności na świecie. Obecnie na liście znajduje się ponad 160 000 gatunków, z czego 47 000 uznano za zagrożone wyginięciem. To najbardziej obszerna na świecie lista na temat zagrożonych zwierząt, roślin oraz grzybów.

Lista funkcjonuje od 1964 roku i stale jest aktualizowana. Każdy oceniany gatunek jest klasyfikowany według jednej z kilku kategorii:

• LC (Least Concern) – gatunki najmniejszej troski,
• NT (Near Threatened) – bliskie zagrożenia,
• VU (Vulnerable) – gatunki narażone,
• EN (Endangered) – gatunki zagrożone,
• CR (Critically Endangered) – krytycznie zagrożone,
• EW (Extinct in the Wild) – gatunki wymarłe na wolności, czyli takie które występują już tylko w ogrodach zoologicznych lub innych miejscach, które nie są ich miejscem naturalnego występowania,
• EX (Extinct) – gatunki wymarłe.

Dzięki tej liście możliwe jest monitorowanie zmian oraz planowanie działań ochronnych i szybka reakcja tam, gdzie jest to niezbędne — zanim będzie za późno.

Dlaczego gatunki wymierają?

Do głównych przyczyn wymierania zwierząt należą:

• utrata siedlisk spowodowana wylesianiem i rozwojem infrastruktury,
• zmiany klimatyczne wpływające na ekosystemy,
• kłusownictwo i nielegalny handel dziką fauną,
• zanieczyszczenie środowiska,
• konflikty zbrojne.

Zagrożone gatunki

Afrykański słoń leśny

Zamieszkuje lasy deszczowe Afryki Zachodniej i Środkowej. Występuje głównie w Gabonie i Republice Konga, a mniejsze populacje można spotkać między innymi w Kamerunie, Liberii i na Wybrzeżu Kości Słoniowej.

Gatunek ten jest poważnie zagrożony przez utratę siedlisk oraz kłusownictwo – kość słoniowa jest cennym towarem na czarnym rynku. WWF informuje, że ich populacja zmniejszyła się aż o 62% w latach 2002-2011, a w 2021 roku IUCN oficjalnie zaklasyfikowało go jako „krytycznie zagrożony”.

Nosorożec jawajski

Nosorożec jawajski to jeden z najrzadszych ssaków świata. Dawniej zamieszkiwał tereny od Indii aż po Indonezję, a dziś występuje tylko w Parku Narodowym Ujung Kulon na Jawie. Obecnie populacja nosorożców jawajskich liczy około 100 osobników.

Gatunek ten niemal wyginął przez kłusownictwo – jego róg uchodzi za wyjątkowo cenny – oraz wojny w Azji Południowo-Wschodniej.

Szympans karłowaty (Bonobo)

Bonobo to bliski krewny człowieka, żyjący w lasach Demokratycznej Republiki Konga. Ich populacja, według danych WWF, liczy od 10 do 50 tysięcy osobników.

Zwierzęta te są zabijane dla mięsa, co jest poważnym problemem w regionach świata dotkniętych ubóstwem. Dodatkowo wycinanie obszarów leśnych ogranicza ich możliwość przetrwania.

Waleń biskajski (wieloryb północnoatlantycki)

To jeden z najbardziej zagrożonych gatunków wielorybów – obecnie żyje ich mniej niż 400 osobników.

Kiedyś był celem polowań ze względu na cenny tłuszcz. Dziś głównym zagrożeniem są kolizje ze statkami, zaplątania w sieci rybackie oraz zanieczyszczenie oceanów.

Wargacz garbogłowy (Napoleon)

Ta imponująca ryba zamieszkuje rafy koralowe Morza Czerwonego i Oceanu Indyjskiego. Osiąga nawet 2 metry długości.

W przeszłości był masowo odławiany – dziś objęty jest zakazem handlu w UE i wielu krajach Azji. Dodatkowym zagrożeniem dla tego gatunku jest wymieranie raf koralowych, które są jego naturalnym środowiskiem życia.

Irbis śnieżny (Pantera śnieżna)

Irbis śnieżny zamieszkuje górskie obszary Azji Środkowej, między innymi Himalaje i góry Ałtaj. Obecnie na wolności żyje około 4000 osobników.

Zagraża mu kłusownictwo dla jego cennego futra oraz zmiany klimatyczne, które niszczą jego naturalne środowisko życia oraz ograniczają dostęp do pożywienia.

Likaon pstry (afrykański dziki pies)

Jest jednym z najbardziej zagrożonych ssaków na świecie. Zamieszkuje Afrykę południową oraz część Afryki wschodniej. Żyje w stadach i jest znakomitym myśliwym.

Dzikim psom zagrażają choroby, utrata naturalnych siedlisk, rywalizacja z większymi drapieżnikami (takimi jak lwy czy hieny) oraz zabijanie ich przez ludzi.

Diugoń

Bywa też zwany „krową morską” – jest to duży, roślinożerny ssak morski spokrewniony, z manatami oraz lwami morskimi. Zamieszkuje ciepłe i płytkie wody Oceanu Indyjskiego oraz zachodniego Pacyfiku.

Diugony żywią się głównie trawą morską, której zanikanie w wyniku działalności człowieka stanowi zagrożenie dla ich przetrwania. Dodatkowo często przypadkowo giną w sieciach rybackich.

Żółw szylkretowy

Jest to jeden z najbardziej zagrożonych gatunków żółwi morskich, żyjący na rafach koralowych i w płytkich lagunach tropikalnych oceanów. Jego obecność na rafach jest niezwykle istotna dla utrzymania ich odpowiedniego stanu.

Jego muszla była kiedyś cenionym surowcem do wyrobu ozdób, a mięso uchodziło za przysmak. Mimo że obecnie jest chroniony, jego populacja stale maleje z powodu zanieczyszczenia mórz oraz wymierania raf koralowych.

Co możemy zrobić?

Aby pomóc w ratowaniu gatunków zagrożonych, warto wspierać organizacje zajmujące się ich ochroną – takie jak WWF, Greenpeace, czy mniejsze lokalne fundacje i instytucje działające na rzecz bioróżnorodności. Można przekazać darowiznę, zaangażować się jako wolontariusz, a nawet symbolicznie „adoptować” zwierzę na odległość.

Równie ważne są wybory, których dokonujemy na co dzień. Ograniczając zużycie plastiku, segregując odpady, wybierając produkty przyjazne środowisku – również mamy wpływ na los wielu gatunków.