Światowy Dzień Żółwia 2025 – Historia, Znaczenie i Ochrona Żółwi

Choć poruszają się powoli, żółwie od milionów lat odgrywają ważną rolę w światowym ekosystemie. Te fascynujące stworzenia przetrwały epokę dinozaurów i do dziś w wielu kulturach są symbolem wytrwałości, mądrości oraz długowieczności.

Światowy Dzień Żółwia, obchodzony co roku 23 maja, to doskonała okazja, by przyjrzeć się bliżej tym niezwykłym gadom – poznać ich historię, zrozumieć ich znaczenie w przyrodzie i dowiedzieć się, z jakimi zagrożeniami się spotykają.

Co to jest Światowy Dzień Żółwia i dlaczego go obchodzimy?

Światowy Dzień Żółwia został ustanowiony w 2000 roku z inicjatywy organizacji non-profit American Tortoise Rescue. Dzięki jej zaangażowaniu święto to zyskało międzynarodowy rozgłos, przyciągając uwagę miłośników przyrody. Z tej okazji w wielu krajach organizowane są różnorodne wydarzenia edukacyjne.

Celem tego dnia jest zwiększenie świadomości społecznej na temat kluczowej roli, jaką żółwie odgrywają w ekosystemach i zwrócenie uwagi na zagrożenia, z jakimi się spotykają. Gatunki morskie przyczyniają się między innymi do utrzymania zdrowia raf koralowych, a ich obecność tworzy schronienie dla wielu drobnych organizmów morskich. Natomiast żółwie słodkowodne i lądowe odgrywają istotną rolę w kontrolowaniu populacji roślin i owadów, przyczyniając się tym do utrzymania równowagi ekologicznej.

Historia żółwi – od prehistorii do współczesności

Żółwie należą do gromady gadów i obecnie wyróżnia się ich około 350 gatunków. Żyją na całym świecie – na kontynentach jak i w oceanach (nie występują jedynie na Antarktydzie). Najliczniej spotykane są w strefach ciepłych i umiarkowanych. Są różnych rozmiarów – najmniejsze mierzą około 10 cm długości, a największe ponad 2 metry!

Charakterystyczną cechą żółwi jest twarda skorupa, stanowiąca część ich szkieletu, która skutecznie chroni je przed drapieżnikami. Gdy zbliża się zagrożenie, mogą schować głowę i kończyny pod swój pancerz.

Są też znane z powolnego tempa chodzenia. Przeciętny żółw porusza się z prędkością 0,2-0,5 km/h. To właśnie ta cecha sprawiła, że stał się symbolem cierpliwości i długowieczności. Jednak w wodzie są  już zdecydowanie szybsze! Najszybszy pływak wśród nich – żółw skórzasty – może osiągać prędkość nawet 35 km/h!

Żółwie swym wyglądem przypominają dinozaury – i nie ma się co dziwić, ponieważ żyły na naszej planecie już w tym czasie co one! Te gady pojawiły się na Ziemi około 220 milionów lat temu. Najstarszym znanym żółwiem był Proganochelys, który swym wyglądem przypominał współczesne żółwie i żył na ziemi około 210 milionów lat temu.

Żółwie nie mają uszu, ale mimo to potrafią odbierać dźwięki. Wyczuwają drgania przenoszone przez kości szczęki, dzięki czemu rejestrują niskie częstotliwości, które dla nas są niesłyszalne.

Czy w Polsce żyją żółwie?

W Polsce żyje jeden gatunek żółwia – żółw błotny – który mieszka głównie w małych zbiornikach wodnych i bagnach. Jego głowa i szyja ozdobione są żółtymi kropkami, a skorupa żółtymi kreskami. Nie jest dużych rozmiarów – mierzy zaledwie kilkanaście centymetrów długości i waży mniej niż kilogram. Jest gatunkiem bardzo rzadkim i chronionym.

Długość życia żółwi

Każdy z nas na pewno słyszał, że żółwie długo żyją. I jest to prawda! Mniejsze gatunki żyją nawet 70 lat, a większe nawet 120. Według naukowców niektóre osobniki mogą dożyć aż 150 lat! Najstarszy znany nam żyjący żółw ma na imię Johnatan i pochodzi z Wyspy Świętej Heleny. W 2022 roku skończył 190 lat. Jest bardzo dobrze znany na swojej wyspie, a jego podobizna występuje nawet na miejscowej pięciocentówce.

Największe zagrożenia

Obecnie żółwie stoją w obliczu poważnych zagrożeń, wynikających głównie z działalności człowieka. Plastikowe odpady i inne zanieczyszczenia trafiające do oceanów, stanowią dla nich śmiertelne niebezpieczeństwo. Żółwie często połykają plastikowe torby, ponieważ mylą je z meduzami, czyli głównym składnikiem ich diety.

Postępująca urbanizacja prowadzi do niszczenia naturalnych siedlisk żółwi. Z powodu wylesiania czy zabudowy wybrzeży, tracą one dostęp do miejsc odpowiednich do życia. Dodatkowym problemem jest nielegalny odłów – żółwie są sprzedawane jako egzotyczne zwierzęta domowe, a ich skorupy wykorzystywane do wyrobu ozdób.

Globalne ocieplenie również wywiera coraz większy wpływ na ich życie. W przypadku żółwi morskich zmiana temperatury piasku może zaburzyć proporcje płci – cieplejsze warunki sprzyjają rozwojowi samic, co może prowadzić do zachwiania równowagi w populacjach.