Kiedy zimą spacerujemy po lesie, może nam się wydawać, że jest on pusty i cichy. Wiele zwierząt ma swoje sposoby na przetrwanie tego trudnego czasu. Dziś opowiemy Wam, gdzie kryją się i co robią leśne zwierzęta w tych najchłodniejszych miesiącach w roku.

Jednym z najbardziej znanych zimowych „śpiochów” jest niedźwiedź. W listopadzie lub grudniu szuka spokojnego miejsca – gawry – na zimowy sen. Może to być jaskinia, dziupla w starym drzewie lub gęsty zagajnik. W takim schronieniu niedźwiedzie przesypiają mrozy, zużywając wcześniej zgromadzone zapasy tłuszczu.

Jeszcze przed zimą niedźwiedzie szukają stosu suchych liści lub gałęzi, w których mogą się schować. Podczas zimowego snu ich ciało pracuje bardzo wolno, co pozwala oszczędzać energię. Podobnie robią nietoperze, które często zimują w jaskiniach, piwnicach lub innych ciemnych, wilgotnych miejscach, gdzie temperatura jest stabilna.

Czy wszystkie ptaki odlatują do ciepłych krajów?

Otóż nie – nie wszystkie ptaki opuszczają nasz kraj na zimę. Część gatunków, takich jak sikorki, gile, wróble czy sójki, pozostaje na miejscu, dostosowując swoje zachowanie i dietę do trudnych warunków. Ptaki te muszą znaleźć pożywienie, co zimą bywa wyzwaniem, szczególnie gdy ziemię pokrywa śnieg lub lód. Dlatego tak ważną rolę odgrywają karmniki – miejsca, w których ludzie umieszczają ziarna słonecznika, proso, niesolone orzechy czy suszone owoce. Odpowiednio przygotowane karmniki stają się dla ptaków ratunkiem, szczególnie podczas mrozów, gdy naturalne zasoby są ograniczone. Ważne jest, by unikać dokarmiania ptaków pieczywem, które może być dla nich szkodliwe.

Ptaki, które zostają na zimę, muszą nie tylko zdobyć jedzenie, ale także zadbać o ochronę przed mrozem. Ich pióra działają jak izolacja – ptaki napuszają je, tworząc warstwę powietrza między skórą a otoczeniem, co pomaga zatrzymać ciepło. Niektóre gatunki, jak wróble, szukają schronienia w dziuplach drzew, szczelinach budynków czy gęstych krzewach, które chronią je przed wiatrem i opadami. Inne, jak sikorki, mogą spać w grupach, co dodatkowo pomaga utrzymać ciepło.

Te zwierzęta nie zapadają w zimowy sen: sarny, jelenie i… kto jeszcze? 

Sarny i jelenie nie zapadają w sen zimowy. Aby przetrwać, żyją w grupach, co pomaga im chronić się przed drapieżnikami i lepiej radzić sobie z poszukiwaniem pożywienia. Zimą jedzą korę drzew, suche trawy i drobne gałęzie. Czasem można je zobaczyć przy paśnikach, gdzie leśnicy zostawiają siano i ziarna.

Swoich nawyków zimą nie zmieniają wilki i lisy. Polują na drobne zwierzęta, takie jak zające czy myszy. Mają gęste futro, które chroni je przed mrozem, a ich ostre zmysły pomagają w tropieniu zdobyczy pod śniegiem.

W poszukiwaniu pokarmu, który pozwoli przetrwać

Dziki również nie zapadają w sen zimowy. Te wytrzymałe zwierzęta potrafią dostosować się do trudnych warunków. Zimą przemierzają las w poszukiwaniu żywności, takiej jak żołędzie, korzenie czy resztki roślin ukryte pod śniegiem. Dziki żyją w grupach zwanych watahami, co pozwala im skuteczniej chronić się przed drapieżnikami i znajdować pokarm. Coraz częściej możemy również spotkać dziki w mieście. Nie tylko ryją tam w ziemi w poszukiwaniu jedzenia, ale potrafią również przewrócić śmietniki i tam szukać smacznych kąsków.

Wiewiórki całą jesień zbierają zapasy: żołędzie, orzechy i nasiona, które ukrywają w dziuplach lub pod ziemią. Zimą korzystają z tych spiżarni. Z kolei myszy i nornice chowają się w norach pod śniegiem, gdzie temperatura jest łagodniejsza niż na powierzchni. Ślimaki również się chowają – zagrzebują się w ziemi i wchodzą do swoich skorupek. Większość owadów zapada w sen zimowy, ale zdarza się, że niektóre z nich, np. pluskwiaki czy pająki szukają schronienia w naszych domach.

Tam, gdzie raki zimują – czyli właściwie… gdzie?

Raki, które są zwierzętami wodnymi, na zimę zaszywają się w najgłębszych i najchłodniejszych partiach zbiorników wodnych. W dawnych czasach, kiedy ludzie obserwowali przyrodę, miejsca, w których „raki zimują”, wydawały się tajemnicze, odległe i trudno dostępne. Stąd metaforyczne znaczenie – i bardzo znane przysłowie – mówiące o tym, że jest to miejsce, do którego ciężko dotrzeć lub które symbolizuje coś nieprzyjemnego.

Raki w czasie zimy praktycznie zaprzestają aktywności. Ich metabolizm znacznie zwalnia, co pozwala im oszczędzać energię, gdy pożywienie jest trudne do zdobycia. Warto pamiętać, że te zwierzęta są wyjątkowo wrażliwe na zmiany środowiskowe, dlatego obecność lodu na powierzchni wody pomaga utrzymać stałą temperaturę w ich zimowych kryjówkach. Brak tej warstwy ochronnej, np. na skutek nadmiernego korzystania z zasobów wodnych lub zanieczyszczenia, może być dla nich niebezpieczny.

Tak możesz pomóc zwierzętom zimą – nasz mini poradnik

Ty też możesz pomóc leśnym zwierzętom przetrwać zimę! Oto kilka pomysłów:

• Dokarmiaj ptaki – zawieś karmnik i regularnie uzupełniaj go nasionami słonecznika, prosem czy orzechami. Nie używaj soli ani nie podawaj zwierzętom chleba. Dbaj o higienę karmnika lub miejsca dokarmiania.
• Zostaw sterty liści w ogrodzie, aby jeże miały gdzie się schować.
• Nie hałasuj w lesie – zimą zwierzęta oszczędzają energię, więc nie warto ich niepokoić.
• Zwracaj uwagę na ślady – spacerując, możesz nauczyć się rozpoznawać ślady na śniegu i dowiedzieć się, kto mieszka w okolicy!

Las zimą jest pełen tajemnic, a jego mieszkańcy radzą sobie w różny sposób. Następnym razem, gdy odwiedzisz las w chłodne dni, spróbuj wypatrzyć, gdzie ukrywają się jego mieszkańcy. Z pewnością odkryjesz wiele fascynujących rzeczy!