Naukowcy alarmują: Ziemia osiągnęła punkt krytyczny

W poniedziałek, 13 października, świat nauki poruszyła publikacja raportu „Global Tipping Points Report 2025”. Według ustaleń międzynarodowego zespołu badaczy, nasza planeta właśnie przekroczyła pierwszy globalny punkt krytyczny.

Konsekwencją postępującego globalnego ocieplenia jest masowe obumieranie raf koralowych.

Granica została przekroczona

Raport został przygotowany przez 160 naukowców z 87 instytucji w 23 krajach, pod kierunkiem Uniwersytetu w Exeter, przy wsparciu finansowym fundacji Jeffa Bezosa. Wyniki badań nie pozostawiają wątpliwości – zmiany klimatyczne spowodowane działalnością człowieka doprowadziły do nieodwracalnego załamania jednego z kluczowych ekosystemów Ziemi – raf koralowych.

Punkty krytyczne (ang. tipping points) to momenty, w których zmiany wywołane działalnością człowieka prowadzą do nieodwracalnej degradacji ekosystemów. W przypadku raf koralowych granica ta mieści się między 1°C a 1,5°C wzrostu średniej globalnej temperatury. Według najnowszych danych Ziemia ociepliła się już o około 1,4°C.

Rafy koralowe zagrożone

Globalne bielenie raf trwa nieprzerwanie od stycznia 2023 roku i jest już czwartym takim zjawiskiem w historii pomiarów. Pierwsze odnotowano w latach 90., gdy objęło ono około 21 procent raf koralowych na świecie. Obecnie bielenie ma największy zasięg w historii – naukowcy szacują, że nawet 84 proc. monitorowanych raf może zostać dotkniętych ociepleniem wód.

Dlaczego rafy koralowe są ważne?

Rafy koralowe to jeden z najbardziej niezwykłych ekosystemów na naszej planecie. Zajmują jedynie 1 proc. powierzchni oceanów, a w mimo to stanowią dom dla jeden czwartej wszystkich gatunków morskich. Są schronieniem dla tysięcy gatunków ryb, skorupiaków, mięczaków i innych organizmów.

Człowiek również wiele im zawdzięcza. Rafy pełnią rolę naturalnej bariery ochronnej przed falami, sztormami i erozją wybrzeży. Oprócz tego stanowią źródło pożywienia dla wielu społeczności.

Nadchodzące konsekwencje

Zanik raf koralowych będzie miał dalekosiężne skutki ekologiczne i gospodarcze. Utrata bioróżnorodności oceanicznej, załamanie łańcuchów pokarmowych, a także wzrost migracji klimatycznych to tylko część prawdopodobnych konsekwencji.

Naukowcy ostrzegają, że gdy globalne ocieplenie przekroczy 1,5°C, kolejne punkty krytyczne mogą dotyczyć m.in. topnienia pokrywy lodowej Grenlandii, destabilizacji lasów amazońskich czy załamania cyrkulacji atlantyckiej.

Czy można jeszcze uratować rafy?

Choć proces obumierania raf jest już nieodwracalny, naukowcy podkreślają, że nawet ułamek stopnia ma znaczenie. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i ochrona lokalnych ekosystemów morskich mogą spowolnić degradację i uratować część raf. Jak twierdzą autorzy raportu, aby uratować rafy konieczne byłoby zmniejszenie globalnego ocieplenia do 1,2°C  lub nawet 1°C.